Eigenlijk zou ik met de Nicaraguaanse coördinator van de Stedenband Utrecht-León alleen maar even een korte afspraak in de stad Leon hebben met mensen die nauwe banden hebben met de vrouwen van La Goyena, maar inmiddels zit ik op deze dinsdagmiddag, weer helemaal onverwacht, in La Goyena zelf. Ze, de mensen van het stedenproject New Heaven-Leon, moesten er toch naar toe en wilden me graag laten zien waar en wie het project tegen vrouwengeweld gaat starten. La Goyena is een verzameling van 'buurtschappen', met verschillende namen die allemaal bij ‘het grondgebied' van La Goyena horen.

Plattelandsvrouwen van la Goyena: stop geweld tegen vrouwen

En ik bevind me op het erf van het kleine kantoortje van New Heaven in la Goyena, in gezelschap van twee goedlachse, stevige en, naar al gauw blijkt, actieve en moedige vrouwen. Zij vormen samen met enkele andere vrouwen en één man de zelf georganiseerde en gekozen ‘dorpsraad'. Op een paar meter afstand is de wekelijkse vergadering over de voortgang van de kleuterschool en de ‘buitenschoolse opvang' (bedoeld voor huiswerkbegeleiding en bijspijkermogelijkheid).

Maar al gauw merk ik niets meer van de vergadering naast me. Want de twee vrouwen beginnen te vertellen over geweld tegen vrouwen in hun dorp: ruzies en lichamelijk geweld komen veel voor, maar ook psychisch worden vrouwen vernederd. Zij kennen stuk voor stuk de vrouwen die daar mee te maken hebben. 'Dat moet echt stoppen. Dus wij willen dat er scholing komt. En wij gaan alle vrouwen die met geweld te maken hebben, uitnodigen voor de bijeenkomsten, we verwachten dat er 25 vrouwen deelnemen. En eigenlijk willen we ook dat de mannen meekomen. Trouwens, de kinderen lijden verschrikkelijk onder deze situatie; en als zij alleen maar dit meemaken, denken de jongens dat zij later hun vrouwen ook zo kunnen behandelen en de meisjes laten dat dan gebeuren'. Erendira van New Heaven-Leon beaamt dat deze cirkel doorbroken moet worden. Ze legt uit hoe de scholing wordt ingericht: 'in de eerste bijeenkomsten leren de deelnemers welke wettelijke rechten zij hebben, en hoe zij hun man eventueel kunnen aanklagen; vervolgens komen psychologische aspecten aan de orde, want het is niet makkelijk om zo'n situatie te herkennen én eruit te stappen, om in de laatste bijeenkomsten toe te werken naar een zelfhulpgroep waarin de vrouwen elkaar steunen'.

En dan vertelt de tweede vrouw: ' Ik heb zelf 12 jaar geweld van mijn toenmalige man meegemaakt. En tenslotte, met 6 kinderen en omwille van de kinderen, ben ik eruit gestapt. Dat was een enorme stap. Voor mijzelf en ook voor de kinderen. Ook de jaren erna, hebben vooral de oudsten er trauma's aan over gehouden. Dus ik weet uit eigen ervaring hoe sluipend zo'n proces is en op een gegeven moment weet je gewoon niet beter. Ik heb al mijn ervaringen opgeschreven, om het van me af te schrijven en hopelijk wordt het nog eens gepubliceerd zodat het andere vrouwen helpt om het geweld ook niet meer te accepteren. Ik ben nu alleenstaande moeder; sommige mannen vinden me vrijgevochten omdat ik zelf mijn besluiten neem. Dat doe ik inderdaad, maar eerder heb ik me bevrijd in plaats van vrijgevochten te zijn. En ik wil dat mannen en vrouwen op gelijkwaardige manier met elkaar samen leven. Dus daarom ben ik super gemotiveerd om dit project in La Goyena te starten'. Wat heb ik hierop nog te zeggen, behalve dat ik erg onder de indruk ben van hun project én van hun optimisme en motivatie. 'Waar halen jullie dat vandaan?' Dat is bijna een vraag die er niet toe doet: ze willen gewoon dat dit stopt en dat mannen en vrouwen goed samen leven en dat voorbeeld vóórleven aan hun kinderen. Kunnen jullie je voorstellen dat ik in dit gesprek regelmatig met kippenvel op mijn armen zit, ondanks de 35 graden?

Trouwens tijdens die middag dat ik met de mensen van New Heaven-León op pad ben, heb ik ettelijke keren kippenvel. Als ze me, schijnbaar onbewogen en neutraal, antwoorden op mijn vragen en me de meest verschrikkelijke problemen uiteenzetten van La Goyena.

Mitch en Nueva Vida

Terwijl de jonge medewerkster van New Heaven-Leon ons trefzeker over de onverharde weg stuurt (in het schoolseizoen rijdt ze dit dagelijks om de onderwijzers van de BSO te brengen en te halen), hoor ik over het buurtschap Nueva Vida (nieuw leven) van la Goyena. En nieuw leven is het ook echt voor de bewoners: zij zijn hier komen wonen na de orkaan Mitch want hun huizen en al hun bezittingen werden weggevaagd (http://retro.nrc.nl/W2/Nieuws/1998/11/09/Vp/01.html): vanuit de auto laten ze me zien waar de rivier buiten haar oevers trad en waar de mensen toen woonden. Sommigen waren op tijd gevlucht, anderen konden zich handhaven in de toppen van de bomen. In dit dorp waren er geen doden. Op de flanken van de vulkaan was dat wel anders. Er kwam buitenlands geld voor bijv. gasbetonblokken (alle nieuwe huizen zien er nu hetzelfde uit) én de bewoners van een ander buurtschap van la Goyena schonken (veiliger gelegen) land! Over solidariteit gesproken, als je zelf in huizen van plastic en golfplaten woont en je je grond (=inkomsten) schenkt aan je buren.

De grote suikerriet onderneming

Ik vraag of mensen zelf hun bonen en mais cultiveren, zoals ik dat ook zag in het departement Matagalpa. Helaas, mensen hebben hier nauwelijks of geen grond. Een hele grote Nicaraguaanse suikerrietplantage van een enorm invloedrijke Nicaraguaanse familie, domineert hier de omgeving. Veel mensen uit La Goyena die er werken, krijgen een dodelijke nieraandoening vanwege bestrijdingsmiddelen. Kinderen hebben last van hun longen vanwege de aswolken, omdat het suikerriet na de oogst wordt verbrand, in dit geval op 30 meter van het dorp. De onderneming legt een dam aan (met volstrekt onvoldoende doorstroming van het water) in de rivier voor haar eigen logistiek. 'Want ze hebben dan misschien wel de intelligentie, maar niet het hart om in het belang van de bewoners te handelen en een brug te bouwen,' merkt Erendina van New Heaven op. En last but not least, is het water van de (oppervlakkig) geslagen waterputten bij de huizen, verontreinigd door de bestrijdingsmiddelen. Inmiddels zijn er diepere putten geslagen voor gemeenschappelijk gebruik. Amerikaanse juristen die dit alles aanklaagden bij de Wereldbank, kregen nul op hun request. Dat was te verwachten ...

Het basisonderwijs

Met excuses voor deze opsomming van rampen in La Goyena.( Ik eindig met iets positiefs.) De school is door de bewoners zelf gebouwd. Met buitenlands geld is er materiaal gekocht, de arbeid leverden de bewoners zelf: 'want we willen geen cultuur van alleen maar krijgen; mensen moeten zelf ook bijdragen', aldus New Heaven. 'Wel komen er soms jongeren uit het buitenland een paar weken meebouwen, ook dan gaat het om uitwisselen'. Heel concreet zie je dat op de muurschildering van het computerlokaal, waar de handtekeningen van Amerikanen en Nicaraguanen boekdelen spreken. Het computerlokaal is trouwens buiten gebruik omdat er geen computerdocent is! En, toen het schoolgebouw er eenmaal stond, kwamen er dan eindelijk (op uitdrukkelijke vraag van de bewoners), onderwijzers. Om 6 uur komen ze met de bus uit León, terug gaan ze vaak lopend (13 km) met eventueel een lift. Het basisonderwijs in Nicaragua behoort tot de slechtste van de hele wereld, stond vandaag in de krant. En dat is de onderwijzers op het platteland vaak niet eens aan te rekenen: want ik zag de klaslokalen, zonder één leermiddel. Ik laat mijn ontzetting merken: ' tja, soms kopen onderwijzers zelf iets van hun (niet eens zo geweldige) salaris'. De dag erop zie ik in een ander dorp op km afstand van Leon dezelfde situatie en geschiedenis. Hier is buitenlands geld een druppel; er zal toch echt een andere politiek, prioriteiten en controle over het geld van de ministeries moeten komen (wanneer en hoe?) Hoe moeten deze kinderen met zo'n start ooit concurreren met scholieren van privé scholen bij het toelatingsexamen voor de universiteit?

Gezondheidscentrum

Iedere ochtend is er een dokter in het gezondheidscentrum. Dat is tenminste iets, maar volstrekt onvoldoende om proactief en preventief te werken: er is bijvoorbeeld geen consequente controle van zwangere vrouwen (en jonge meisjes); met alleen één vroedvrouw uit het dorp zelf, dienen complicaties zich onverwachts aan. Bij nacht en ontij worden de mensen van New Heaven gebeld voor vervoer: zij zijn de enige constante factor en er is een vertrouwensrelatie ontstaan in dit dorp dat bijna vergeten leek.. En ze gaan er midden in de nacht op af om mensen op te halen.

Voedingssituatie van kinderen

Onder ouders van de kleuterschool is onderzoek gedaan: 80% van de kinderen is slecht gevoed, vaak zelfs krijgen zij geen 3 maaltijden per dag. Hoewel de ouders eerder zichzelf te kort doen om hun kinderen te eten te geven. De New Heaven mensen kregen enkele bewoners enthousiast en beginnen een pilot om tomaat, wortel en paprika te gaan cultiveren op het erf van de kleuterschool, in de hoop dat mensen de landbouwervaring van hun voorouders weer oppakken en tenminste hun erfjes rond het huis gaan gebruiken.

Organisatie, humor en optimisme

Dat kenmerkt de vrouwen die La Goyena verbeteren. Ze lachen veel, hebben steun aan elkaar en hun organisatie is inmiddels zo sterk geworden door de jaren heen dat zij rotsvast vertrouwen op hun resultaten, succes en een betere toekomst voor hun kinderen. Ze blijven positief...

Op de terugweg in de auto meld ik dat ik ‘koortsachtig' alle ervaringen van die middag repeteer om er een reportage over te schrijven zodat Utrechters (en vele anderen) dit lezen. Waarvan acte.

Rose-Marie

PS Dank voor jullie reacties op 'interactief' per site, mail en skype: ik kom er op terug.