In een evangelische kerk was ik nog niet eerder geweest in Nicaragua. De ruimte in la Goyena sur, een dorp op 13 (onverharde) km van Leon is sinds de orkaan Mitch in 1998 niet meer in gebruik als kerk: de huizen spoelden weg, de kerk bleef zonder gelovigen achter. Sindsdien is de kerk veranderd, uitgebreid, verbeterd (met betonnen vloer en zonnepanelen) door en voor het Centro Cultural Madre Tierra. Het is een plaats waar dagelijks meerdere groepen kinderen of jongeren komen om er muziek of handenarbeid te bedrijven, theaterpresentaties te maken of muurschilderingen. Ik ben met Daniel meegereden, hij komt hier 3 keer per week vanuit Leon en begeleidt verschillende jongeren- en kindergroepen.

Vandaag geeft hij een ‘Taller' (workshop)aan een groep van 16 jongeren in de leeftijd van 14 tot 18 jaar. Ze gaan een theaterstuk maken over huiselijk geweld. Dat is één van de drie projecten over huiselijk geweld die de Vriendschapsband Utrecht-Leon in 2012 ondersteunt. De jongeren druppelen binnen op deze warme donderdagmiddag. De vroegsten zingen buiten uit met overtuiging hun Nicaraguaanse liederen. Anderen sjezen op het laatste moment binnen op hun fietsen. Ze zijn er allemaal! Daniel heeft mijn komst voorbereid, ik vertel dat ik over hen zal schrijven zodat de Utrechters de voorbereidingen van hun theaterproject kennen. Spontaan maken ze een rondje waarin ze zich allen aan me voorstellen. Ik voel me lomp als ik bij hen zie dat ik het gebruik vergat om te gaan staan als je je voorstelt.

Op een bijna schuchtere en toch ook directe én interactieve manier introduceert Daniel het onderwerp van de workshop: huiselijk geweld. De bedoeling is dat de jongeren in deze workshop zich voorbereiden op het houden van interviews hierover in hun eigen omgeving. Die interviews gaan stof (verhalen) opleveren voor het theaterstuk dat ze in elkaar gaan zetten over huiselijk geweld.

Na een kort instructie over ‘open' en ‘gesloten' vragen, volgt de opdracht, deze keer voor subgroepen van jongen en meiden afzonderlijk. Die scheiding van sexe is logisch: de jongens gaan informatie lezen en vragen bedenken voor interviews aan de hand van de folder: 'laten we als mannen stop zeggen tegen huiselijk geweld'. De meiden hebben hun eigen folder: ' hoe kunnen we als vrouw onze zelfwaardering houden en verhogen?'

Van een afstand merk ik op dat het gedrag van jongens en meiden verschillend is en eigenlijk precies zoals ik in Nederland zou verwachten: de jongens hangen quasi ongeïnteresseerd over een tafel in hun subgroep, maken grappen en lezen toch tussen die bedrijven door geconcentreerd hun folder. Om vervolgens wel degelijk vragen te formuleren en op te schrijven op hun flap. De meiden werken serieus en gedetailleerd, onder aanvoering van twee informele leidsters.

In de plenaire presentatie lichten ze zelf hun vragen toe. Ze zijn flink direct en ik voel dat Daniel probeert te ‘prikken' of de vragen zo gesteld kunnen worden bij ‘hun buren' en of er misschien minder bedreigend gevraagd kan worden naar fysieke gevolgen van huiselijk geweld. Ogenschijnlijk komt er weinig reactie (het reflecteren blijft moeilijk, evalueert Daniel later tegen mij), maar ik zie de geconcentreerde blik gericht op Daniel: wat een aandacht en wat een vertrouwen in hun begeleider!

Na dit zware onderdeel, over naar improvisatie: dat is vooral hun ding. 4 Subgroepen bereiden in no time sketches voor over huiselijk geweld. Daar is veel ervaring mee, constateer ik doordat ze zinnen en gedrag als vanzelfsprekend met alle emoties van dien uit hun mouw schudden. Ik ben verbijsterd als ik in twee van de vier stukken zie dat de zoon des huizes een vanzelfsprekende coalitie heeft met zijn vader en tegen moeder en dochter. En in alle stukken komt de riem uit de broek van pa, omdat moeder en dochter geen eten klaar hebben (want geen geld!) en stellen de twee vrouwen zich klein, bang en onderdanig op.

De jongeren reflecteren naderhand vooral op elkaars acteren: hoe sommigen voor het eerst hun rol prachtig hebben gespeeld met veel emotie en waarheidsgetrouw. Moeilijk blijft het, ondanks herhaald vragen van Daniel, om over de inhoud van hun stukken te praten.

Tot slot krijgen ze huiswerk: iedere groep houdt de komende week 5 interviews over huiselijk geweld in hun omgeving en maakt er een verslag van. Bij voorkeur getypt op een computer ('Daar dring ik op aan, omdat het voor hun toekomst essentieel wordt om een computer te kunnen gebruiken, terwijl er nauwelijks een computer binnen hun bereik is' merkt Daniel later op). De jongeren blijven na de bijeenkomst hun huiswerk plannen. Wij vertrekken in de vrachtwagen van Daniel.

Er springen nog wat jongeren de achterbak in. Ze komen van ver, te voet. Ik merk dat Daniel tevreden is over enkele jongeren die voor het eerst een rol speelden: 'dat ene jongetje bijvoorbeeld is er al lang bij, doet mee maar zegt eigenlijk nooit wat, tot vandaag: hij glansde in zijn rol!'. 'Dat is een prachtig effect van deze theatergroep, dat jongeren zich leren uitrukken, leren te praten in een groep' En, vervolgt Daniel, 'Al deze jongeren hebben hun geschiedenis. Sommigen waren aan de drugs geweest zonder deze groep, ze vinden er een basis, een sociale omgeving, aandacht, vertrouwen in een ander'. En dat zijn toch wel veel vliegen in één theaterklap, denk ik bij mezelf.

'En wat houdt jou nou gemotiveerd in deze omgeving van la Goyena, waar de problemen van armoede en van de suikerrietonderneming legio zijn, waar uitzicht op verandering en ondersteuning door de Nicaraguaanse overheid nog zo ver lijkt?', vraag ik aan Daniel. Het antwoord is kort en veelzeggend: 'Ik wil ze gewoon een beetje kritisch maken, dat er meer is in hun leven dan werken, loon verzuipen op zaterdag, hun vrouw slaan en maandag weer aan het werk. En van de jeugd zullen we het moeten hebben, ook voor een verandering van de (politieke) situatie in Nicaragua'.