Thuis

Misschien kregen jullie door mijn verhalen in de afgelopen 3 maanden de indruk dat ik hier van hoogtepunt naar hoogtepunt leefde. Met daarbij ook nog een flinke smak vakantie. Inderdaad heb ik veel indrukwekkends meegemaakt én heb ik genoten van uitstapjes en vakantie. Maar toch ook heb ik daar tussen in ‘gewoon' geleefd.

Ik ging me thuis voelen in Matagalpa en Leon. Net zoals dat in Nederland gaat als je naar een andere stad verhuist. Ik kreeg in beide steden een vaste bakker met bruin brood, het regelmatige loopje langs stalletjes op straat voor groenten en fruit (even kijken of er nog een plak ananas klaarligt), een supermarkt. Ik leerde de loop van de bussen kennen, de verschillende busstations en kreeg handigheid in taxi's aanroepen. Ik ging naar ‘huis' als ik naar één van de twee huizen ging, waar ik bij gezinnen woonde. In Matagalpa bij een rustig middenklasse gezin. Daar kon ik goed op mezelf zijn op mijn kamer en schreef ik vaak mijn verhalen achter mijn ‘bureau'. In Leon werd de rijke familie, met hun drukke kinderen me ook vertrouwd én lief. Ik had met ze te doen omdat ze aandacht van hun ouders tekort komen. Hoe anders de ouders ook zijn in hun manier van leven en opvattingen, ze waren tegelijkertijd hartelijk en erg gastvrij. Ik verruimde in dat grote huis letterlijk mijn bewegingsruimte, door ook in de schommelstoelen aan de patio of in de salon te gaan zitten. Ze vonden het allemaal vanzelfsprekend. Ik ging met ze mee op een familie-uitje (voor het eerst in drie maanden weer baantjes gezwommen!); Ximena van 4 jaar, genoot op mijn arm in het diepe bad.

En, tenslotte, hielpen ‘werkafspraken' om me hier thuis te voelen. Die moest ik, zeker in het begin, zelf creëren en dat is wel anders dan werk en structuur in Nederland. Vaak voelde ik me over mijn (kleine) bijdrage tevreden en nuttig, soms overbodig. Ook waren er dagen waarop het werk me te weinig uitdaging bood en ik terneergeslagen was. Ook dat hoort bij het gewone leven. Ik dacht er steeds minder bij na dat ik in dagen geen Nederlands meer sprak, ging steeds vaker in het Spaans denken. Kortom, mijn leven was vaak gewoon, ‘alsof ik thuis ben'.

Kijken, kijken en nog eens kijken

De afgelopen weken, met mijn vertrek in zicht, probeerde ik weer te kijken zoals in het begin. Om allerlei ‘gewoons' te blijven herinneren. Een kleine impressie:

Op busstations bracht ik veel tijd door doordat ik forensde tussen Matagalpa en Leon. In de ambulante verkoop daar is het aanbod zo groot (in feite verborgen werkeloosheid), dat ik me afvraag hoe mensen hiervan (over)leven. Er lopen tientallen verkopers en verkoopsters met de zelfde waar: water (in zakjes, wat een uitvinding!), frisdrank, cashewnoten, rosquillas (heerlijke maiskoekjes waar ik al eerder over schreef, die koop ik altijd) en de onvermijdelijke Vigorón (die aangeprezen wordt met een enorme uithaal op de laatste lettergreep: Vigoróóóón; geserveerd op een bananenblad, gaar gekookte yucawortel, koolsalade, chicharón= uitgebakken varkensspek van net onder de harige huid, wat pikante saus op verzoek): hét nationale eten onderweg. Bijna zie ik de prachtige kanten schortjes van de verkoopsters niet meer, hun kant is er in alle kleuren, helemaal wit vind ik ze het mooist. De verkopers met een tafeltje zijn voortdurend in de weer om hun omgeving van hun handel schoon te houden. Dat betekent vochtig maken en veel vegen (in deze droge tijd wordt het steeds meer stof happen) en het afval van het standje wegvegen (al het afval van versnaperingen gooi ‘je' gewoon op de grond); de verkopers en gemeentelijke vegers hebben daar hun handen vol aan.

In de steden en dorpen moet ik iedere keer weer grinniken om de directheid van het woord ‘tragamonedas': muntenschrokkers, het zijn speelhallen die ik hier tot in de kleinere dorpen tegenkwam.

En ik zie toch ook weer nieuwe dingen. Op mijn dagelijkse wandeling ontdek ik een houten keet voor hanengevechten. Ik begrijp dat er flink geld wordt verdiend of verloren met die gevechten. In een boom langs de rivier vlakbij huis, strijken tegen zonsondergang tientallen ‘staartmezen' (Scissor-tailed Flycatchers) neer. Daar loop ik voor terug met verrekijker!

In de bus verveelde ik me nooit. Bijna altijd reisde ik in een (in de VS afgeschreven) schoolbus, waarin de Engelse teksten zijn blijven zitten (in de VS voor 7000 doller gekocht en hier voor 12000 verkocht). Ik luisterde niet meer echt naar de medicijnverkopers die er hun waar aanprezen. Hier geen artsenbezoekers maar rechtstreekse verkoop aan ‘de patiënt'. In het begin had ik de neiging om op te staan en te roepen: 'Koop het niet! Besteed je geld beter aan groenten en fruit ipv aan deze onzin.' Op het kruispunt van wegen naar Leon, Managua, Matagalpa en Estelí, midden in een tuinbouwvlakte, stuiven de ambulante groenten verkopers op iedere bus af met hun zakjes uien, aardappelen, tomaten en paprika's. Handig die schoolbussen, vóór klim je er in en je springt er achter weer uit. Ik genoot van de samenwerking tussen buschauffeur en zijn begeleider/kaartjesverkoper. Met recht mag je de laatste een steward noemen. Hij sjouwt zware zakken en je grote bagage het dak van de bus op, fluit of roept 'dále' tegen de chauffeur als iedereen binnen is en de vracht op het dak, die vervolgens gas geeft. Van achter bij de bus zet de steward een sprint in en op het moment dat de chauffeur van de eerste naar de tweede versnelling schakelt en even gas terugneemt, wipt de steward vóór de bus in: het lukt altijd! Of hij komt van het dak, als de bus allang snelheid heeft, via de trap de bus in klauteren. Acrobaten zijn het!

Ik voelde me vaak als in een reclamefilm (ik meen me een Nederlandse STERreclame te herinneren, van wat?) een fel gekleurde bus die door een Caribisch landschap toert, de inzittenden schommelend en kletsend door de harde smartlapmuziek heen, ramen open, wind door de bus heen.

Ook buiten de bus is van alles te zien. De begroeide elektriciteitskabels vallen me eigenlijk nauwelijks nog op. Ik heb verschillende versies gehoord over de oorzaak hiervan. Vogels die zaadjes uitpoepen op de draden, lijkt me de meest waarschijnlijke versie. Welke plant is het eigenlijk die daar groeit? Hier en daar ontdek ik een Bromelia, maar ik zie ook grassoorten. Veel heb ik me geërgerd aan het plastic afval dat overal ligt, langs snelwegen tot op onverharde weggetjes, in natuurgebieden. 'Kunnen we niet een hele grote brigade organiseren om heel Nicaragua op te schonen?' stelde ik de Nicaraguanen voor. Velen met mij zien het probleem en vinden het vreselijk. Een enkeling vertelt bovendien dat allerlei campagnes voorlopig nog niet het gewenste resultaat hebben. 'Een kwestie van educatie, waardoor kinderen hun ouders terecht gaan wijzen.' Ik vertel dat in Nederland dat met roken gebeurde: kinderen mopperden als hun ouders rookten. 'En vertel in Nederland maar dat wij de mooiste wetten hebben van de wereld, ook milieuwetten. En dat wij die natúúrlijk allemaal opvolgen,' grappen verschillende Nicaraguanen tegen me.

Matagalpa

Ik wisselde weken of dagen in Matagalpa af met verblijf in Leon, afhankelijk van afspraken en activiteiten van de organisaties waarbij ik betrokken was. Als de microbus eenmaal vertrekt (als hij vol is), is het maar twee uur reizen tussen deze steden. De gewone bussen doen er wat langer over.

In Matagalpa was ik vrijwilligster in het Casa Materna, het huis waar zwangere vrouwen van het platteland, met een hoog risico op complicaties of overlijden in het kraambed, vóór hun bevalling verblijven. Ik wandelde met hen een paar keer per week, in de ochtend. We liepen rustig aan bergopwaarts, keuvelend. Op het grasveld in de tuin van vrienden van het Casa Materna had ik een ‘programma': een voorstelrondje (er waren altijd weer nieuwe vrouwen), een spelletje, ademhalingsoefeningen, en fysieke oefeningen. Terug liepen we door de tuin en becommentarieerden we de bloemen. Er waren altijd wel een paar vrouwen die veel van bloemen en (medicinale) planten wisten. Terug in het huis, probeerde ik meestal nog wat met de vrouwen te ondernemen, zodat ze niet alleen maar zaten te ‘wachten': tekenen, legpuzzels (één vrouw raakte eraan verslaafd; met de eerste weeën legden we samen nog snel haar laatste puzzel in elkaar), breien, haken, kussentje naaien. Allemaal activiteiten die ook uitnodigen om wat te praten met elkaar. (Met de kennis van nu, zou ik me meer op eenvoudige, praktische bezigheden hebben voorbereid.)

Verder ging ik met het scholingsteam op pad naar kleine dorpjes in de wijde omgeving van Matagalpa: met Marcia, Zocorro en Rosita én altijd met een chauffeur. Het scholingsteam voert een ‘volgprogramma' uit voor vrouwen die ooit in het Casa Materna verbleven: hoe vergaat het de vrouwen door de jaren heen: doen zij aan geboorteplanning, waar bevallen zij van volgende kinderen. Ook geeft het team voorlichting over preventie van kanker, dit jaar over baarmoederhalskanker. Ze gaan naar 10 kleine dorpen met de grootste aantallen vrouwen die in het Casa Materna verbleven. Het scholingsteam bereidt dergelijke bezoeken voor met de leidsters van de vrouwengroepen van de dorpen, door die ook weer te trainen in leiderschap. Ook daar mocht ik bij zijn en een kleine bijdrage aan leveren.

Leon

In Leon was ik betrokken bij de organisatie Vinculos Solidarios, met directeur Victor Manuel en Milagros en Lucia, de medewerksters. Een doorstartende organisatie, net geformaliseerd, om geld verlegen, met bevlogen en heel ervaren en deskundige medewerkers. Ze hebben in hun vroegere organisatie, het programma uitgevoerd om kinderen van het platteland, naar de basisschool te krijgen (ouders motiveren en trainen, ook onderwijzend personeel kreeg scholing én promotores organiseren zodat er vervolg en continuïteit zou zijn). En ze organiseren jongeren op het platteland. Dat doen ze nu weer, vooralsnog op kleinere schaal. Met Victor Manuel klikte het vanaf de allereerste mail, het is een open gelijkwaardige relatie, ook krijg ik steeds meer contact met de twee collega's. Toch heb ik ook wel eens gewanhoopt, omdat er voortdurend vertraging was (vanwege de financiën) en ik te weinig te doen had. Ik zocht naar geld in Nederland (daarvoor waren Nederlandse contacten via Matagalpa weer handig), deed een financieringsverzoek, ging met hem mee naar gesprekken (de gemeente Leon, ambtenaren uit Nederland, jonge homo's die zich wilden organiseren) en manifestatie (vanwege doodgeslagen homo).

Inmiddels heb ik met Milagros twee bijeenkomsten voorbereid en begeleid voor het team, samen met enkele leden van de Raad van Toezicht en enkele promotores. Leuk om te merken dat mijn voorstellen over een visiebijeenkomst en persoonlijke kwaliteiten, positief werden ontvangen door de collega's van Vinculos Solidarios. Ook hier weer merk ik hoe snel concepten worden opgepikt. Bovendien leer ik leuke werkvormen van hen. En ik ging mee naar een jongerengroep (van 80! Jongeren) uit een aantal gehuchten dicht tegen de vulkaan Cerro Negro aan, op een half uur rijden van Leon.

Daarnaast kreeg ik in Leon de gelegenheid van de Nicaraguaanse coördinator van de vriendschapsband Utrecht-Leon, om allerlei door Utrecht gesteunde projecten te bezoeken. Jullie konden over deze indrukwekkende situaties en mensen lezen op mijn reisblog.

Mijn gewone leven

Zo zag mijn gewone, dagelijkse leven er hier uit: Werk en ontspanning, in een mooie combi (zoals één van jullie schreef). Net Nederland, langzaamaan gewoon voor mij..., maar toch ook heel anders!