Kippenvel

Eigenlijk zou ik met de Nicaraguaanse coördinator van de Stedenband Utrecht-León alleen maar even een korte afspraak in de stad Leon hebben met mensen die nauwe banden hebben met de vrouwen van La Goyena, maar inmiddels zit ik op deze dinsdagmiddag, weer helemaal onverwacht, in La Goyena zelf. Ze, de mensen van het stedenproject New Heaven-Leon, moesten er toch naar toe en wilden me graag laten zien waar en wie het project tegen vrouwengeweld gaat starten. La Goyena is een verzameling van 'buurtschappen', met verschillende namen die allemaal bij ‘het grondgebied' van La Goyena horen.

Plattelandsvrouwen van la Goyena: stop geweld tegen vrouwen

En ik bevind me op het erf van het kleine kantoortje van New Heaven in la Goyena, in gezelschap van twee goedlachse, stevige en, naar al gauw blijkt, actieve en moedige vrouwen. Zij vormen samen met enkele andere vrouwen en één man de zelf georganiseerde en gekozen ‘dorpsraad'. Op een paar meter afstand is de wekelijkse vergadering over de voortgang van de kleuterschool en de ‘buitenschoolse opvang' (bedoeld voor huiswerkbegeleiding en bijspijkermogelijkheid).

Maar al gauw merk ik niets meer van de vergadering naast me. Want de twee vrouwen beginnen te vertellen over geweld tegen vrouwen in hun dorp: ruzies en lichamelijk geweld komen veel voor, maar ook psychisch worden vrouwen vernederd. Zij kennen stuk voor stuk de vrouwen die daar mee te maken hebben. 'Dat moet echt stoppen. Dus wij willen dat er scholing komt. En wij gaan alle vrouwen die met geweld te maken hebben, uitnodigen voor de bijeenkomsten, we verwachten dat er 25 vrouwen deelnemen. En eigenlijk willen we ook dat de mannen meekomen. Trouwens, de kinderen lijden verschrikkelijk onder deze situatie; en als zij alleen maar dit meemaken, denken de jongens dat zij later hun vrouwen ook zo kunnen behandelen en de meisjes laten dat dan gebeuren'. Erendira van New Heaven-Leon beaamt dat deze cirkel doorbroken moet worden. Ze legt uit hoe de scholing wordt ingericht: 'in de eerste bijeenkomsten leren de deelnemers welke wettelijke rechten zij hebben, en hoe zij hun man eventueel kunnen aanklagen; vervolgens komen psychologische aspecten aan de orde, want het is niet makkelijk om zo'n situatie te herkennen én eruit te stappen, om in de laatste bijeenkomsten toe te werken naar een zelfhulpgroep waarin de vrouwen elkaar steunen'.

En dan vertelt de tweede vrouw: ' Ik heb zelf 12 jaar geweld van mijn toenmalige man meegemaakt. En tenslotte, met 6 kinderen en omwille van de kinderen, ben ik eruit gestapt. Dat was een enorme stap. Voor mijzelf en ook voor de kinderen. Ook de jaren erna, hebben vooral de oudsten er trauma's aan over gehouden. Dus ik weet uit eigen ervaring hoe sluipend zo'n proces is en op een gegeven moment weet je gewoon niet beter. Ik heb al mijn ervaringen opgeschreven, om het van me af te schrijven en hopelijk wordt het nog eens gepubliceerd zodat het andere vrouwen helpt om het geweld ook niet meer te accepteren. Ik ben nu alleenstaande moeder; sommige mannen vinden me vrijgevochten omdat ik zelf mijn besluiten neem. Dat doe ik inderdaad, maar eerder heb ik me bevrijd in plaats van vrijgevochten te zijn. En ik wil dat mannen en vrouwen op gelijkwaardige manier met elkaar samen leven. Dus daarom ben ik super gemotiveerd om dit project in La Goyena te starten'. Wat heb ik hierop nog te zeggen, behalve dat ik erg onder de indruk ben van hun project én van hun optimisme en motivatie. 'Waar halen jullie dat vandaan?' Dat is bijna een vraag die er niet toe doet: ze willen gewoon dat dit stopt en dat mannen en vrouwen goed samen leven en dat voorbeeld vóórleven aan hun kinderen. Kunnen jullie je voorstellen dat ik in dit gesprek regelmatig met kippenvel op mijn armen zit, ondanks de 35 graden?

Trouwens tijdens die middag dat ik met de mensen van New Heaven-León op pad ben, heb ik ettelijke keren kippenvel. Als ze me, schijnbaar onbewogen en neutraal, antwoorden op mijn vragen en me de meest verschrikkelijke problemen uiteenzetten van La Goyena.

Mitch en Nueva Vida

Terwijl de jonge medewerkster van New Heaven-Leon ons trefzeker over de onverharde weg stuurt (in het schoolseizoen rijdt ze dit dagelijks om de onderwijzers van de BSO te brengen en te halen), hoor ik over het buurtschap Nueva Vida (nieuw leven) van la Goyena. En nieuw leven is het ook echt voor de bewoners: zij zijn hier komen wonen na de orkaan Mitch want hun huizen en al hun bezittingen werden weggevaagd (http://retro.nrc.nl/W2/Nieuws/1998/11/09/Vp/01.html): vanuit de auto laten ze me zien waar de rivier buiten haar oevers trad en waar de mensen toen woonden. Sommigen waren op tijd gevlucht, anderen konden zich handhaven in de toppen van de bomen. In dit dorp waren er geen doden. Op de flanken van de vulkaan was dat wel anders. Er kwam buitenlands geld voor bijv. gasbetonblokken (alle nieuwe huizen zien er nu hetzelfde uit) én de bewoners van een ander buurtschap van la Goyena schonken (veiliger gelegen) land! Over solidariteit gesproken, als je zelf in huizen van plastic en golfplaten woont en je je grond (=inkomsten) schenkt aan je buren.

De grote suikerriet onderneming

Ik vraag of mensen zelf hun bonen en mais cultiveren, zoals ik dat ook zag in het departement Matagalpa. Helaas, mensen hebben hier nauwelijks of geen grond. Een hele grote Nicaraguaanse suikerrietplantage van een enorm invloedrijke Nicaraguaanse familie, domineert hier de omgeving. Veel mensen uit La Goyena die er werken, krijgen een dodelijke nieraandoening vanwege bestrijdingsmiddelen. Kinderen hebben last van hun longen vanwege de aswolken, omdat het suikerriet na de oogst wordt verbrand, in dit geval op 30 meter van het dorp. De onderneming legt een dam aan (met volstrekt onvoldoende doorstroming van het water) in de rivier voor haar eigen logistiek. 'Want ze hebben dan misschien wel de intelligentie, maar niet het hart om in het belang van de bewoners te handelen en een brug te bouwen,' merkt Erendina van New Heaven op. En last but not least, is het water van de (oppervlakkig) geslagen waterputten bij de huizen, verontreinigd door de bestrijdingsmiddelen. Inmiddels zijn er diepere putten geslagen voor gemeenschappelijk gebruik. Amerikaanse juristen die dit alles aanklaagden bij de Wereldbank, kregen nul op hun request. Dat was te verwachten ...

Het basisonderwijs

Met excuses voor deze opsomming van rampen in La Goyena.( Ik eindig met iets positiefs.) De school is door de bewoners zelf gebouwd. Met buitenlands geld is er materiaal gekocht, de arbeid leverden de bewoners zelf: 'want we willen geen cultuur van alleen maar krijgen; mensen moeten zelf ook bijdragen', aldus New Heaven. 'Wel komen er soms jongeren uit het buitenland een paar weken meebouwen, ook dan gaat het om uitwisselen'. Heel concreet zie je dat op de muurschildering van het computerlokaal, waar de handtekeningen van Amerikanen en Nicaraguanen boekdelen spreken. Het computerlokaal is trouwens buiten gebruik omdat er geen computerdocent is! En, toen het schoolgebouw er eenmaal stond, kwamen er dan eindelijk (op uitdrukkelijke vraag van de bewoners), onderwijzers. Om 6 uur komen ze met de bus uit León, terug gaan ze vaak lopend (13 km) met eventueel een lift. Het basisonderwijs in Nicaragua behoort tot de slechtste van de hele wereld, stond vandaag in de krant. En dat is de onderwijzers op het platteland vaak niet eens aan te rekenen: want ik zag de klaslokalen, zonder één leermiddel. Ik laat mijn ontzetting merken: ' tja, soms kopen onderwijzers zelf iets van hun (niet eens zo geweldige) salaris'. De dag erop zie ik in een ander dorp op km afstand van Leon dezelfde situatie en geschiedenis. Hier is buitenlands geld een druppel; er zal toch echt een andere politiek, prioriteiten en controle over het geld van de ministeries moeten komen (wanneer en hoe?) Hoe moeten deze kinderen met zo'n start ooit concurreren met scholieren van privé scholen bij het toelatingsexamen voor de universiteit?

Gezondheidscentrum

Iedere ochtend is er een dokter in het gezondheidscentrum. Dat is tenminste iets, maar volstrekt onvoldoende om proactief en preventief te werken: er is bijvoorbeeld geen consequente controle van zwangere vrouwen (en jonge meisjes); met alleen één vroedvrouw uit het dorp zelf, dienen complicaties zich onverwachts aan. Bij nacht en ontij worden de mensen van New Heaven gebeld voor vervoer: zij zijn de enige constante factor en er is een vertrouwensrelatie ontstaan in dit dorp dat bijna vergeten leek.. En ze gaan er midden in de nacht op af om mensen op te halen.

Voedingssituatie van kinderen

Onder ouders van de kleuterschool is onderzoek gedaan: 80% van de kinderen is slecht gevoed, vaak zelfs krijgen zij geen 3 maaltijden per dag. Hoewel de ouders eerder zichzelf te kort doen om hun kinderen te eten te geven. De New Heaven mensen kregen enkele bewoners enthousiast en beginnen een pilot om tomaat, wortel en paprika te gaan cultiveren op het erf van de kleuterschool, in de hoop dat mensen de landbouwervaring van hun voorouders weer oppakken en tenminste hun erfjes rond het huis gaan gebruiken.

Organisatie, humor en optimisme

Dat kenmerkt de vrouwen die La Goyena verbeteren. Ze lachen veel, hebben steun aan elkaar en hun organisatie is inmiddels zo sterk geworden door de jaren heen dat zij rotsvast vertrouwen op hun resultaten, succes en een betere toekomst voor hun kinderen. Ze blijven positief...

Op de terugweg in de auto meld ik dat ik ‘koortsachtig' alle ervaringen van die middag repeteer om er een reportage over te schrijven zodat Utrechters (en vele anderen) dit lezen. Waarvan acte.

Rose-Marie

PS Dank voor jullie reacties op 'interactief' per site, mail en skype: ik kom er op terug.

Interactief

Nooit had ik gedacht dat mijn reisverslagen zo vaak zouden worden aangeklikt (gemiddeld 125 keer per verhaal), aan de reacties merk ik dat de link wordt doorgemaild. Van sommigen krijg ik reactie via de site of per mail, anderen volgen me. Beide manierenvind ik leuk.

Met dit verhaal over het Casa Materna ga ik ‘interactief': ik nodig jullie (ook de volgers!) uit om mee te denken:

Hoe kan het Casa Materna in Matagalpa haar financiële positie (structureel) versterken?

Graag jullie creatieve ideeën! Ik heb hoge verwachtingen omdat er onder jullie een breed spectrum van ervaring is: bedrijfskundig, economisch, organisatorisch; sommigen van jullie zijn ondernemer, student, (gemeente)ambtenaar, werken in de sociale sector of gezondheidszorg, etc.

Jullie reacties zie ik graag komen via de site, zodat jullie elkaar kunnen aanvullen en inspireren (je kunt mij daar ook vragen om meer informatie, waarop ik dan ook via de site antwoord). Voor de beste reactie (uitvoerbaar en met het grootste resultaat) is er naast eeuwige roem uiteraard een prijs te winnen (wordt later in het jaar uitgereikt). Hieronder dan het verhaal van het Casa Materna, waar ik hand-en spandiensten verricht.

Zwanger en dan?

Stel je voor, je bent zwanger van de achtste en je woont in een erg afgelegen gehucht; zo afgelegen dat je eersteen eind moetlopen om een bus te nemen waarmee je bij een plaats komt waar eenvoudige medische voorzieningen zijn. Hoewel er in je buurt vroedvrouwen zijn, is de kans op complicaties bij de bevalling zo groot, dat je (hoogzwanger) huis, man en kinderen achter moet laten om te gaan bevallen op een plek die safe voor je is. Mocht je meer risicofactoren dan veel kinderenhebben, dan moet je in ieder geval helemaal naar de grote stad Matagalpa. Daar kun je terecht in het Casa Materna, totdat de weeën beginnen, waarna je naar het ziekenhuis wordt gebracht waar je bevalt.

Hoewel het zwaar is om afgesneden te zijn van thuis (contact door mobieltjes is gelukkig steeds meer mogelijk als er tenminste bereik is in je dorp), heb je een goede plek: Je krijgt een bed op een slaapzaal, gezond eten (je proeft voor het eerst yoghurt en aardappelpuree), er is een dagelijkse controle door een verpleegkundige en, indien nodig, een echo, en je hoort van alles over geboorteplanning (als je wilt krijg je middelen mee voor een half jaar), preventie van ziektes, het belang van (alleen) moedermelk. Ook zijn er recreatieve activiteiten ( je legt voor het eerst een puzzel, je naait een kussentje voor je baby en je wandelt de berg op om in een tuin van een villa onder begeleiding van een buitenlandse vrijwilligster (bijv. RM) oefeningen te doen (je herkent daar bloemen en planten van thuis, maar ook heel veel voor jou vreemde bloemen en je bewondert die enorme huizen waar je langs wandelt).

Kortom je bent in het Casa Materna in Matagalpa!

Een Casa Materna (CM) is een opvanghuis voor hoogzwangere vrouwen die een hoog risico hebben op complicaties én op overlijden in het kraambed (bijv. door (grote) afstand tot medische voorzieningen, armoede, leeftijd jonger dan 18 of ouder dan 35, eerste kind of juist het ‘zoveelste', zwanger van een tweeling). In Afrika ontstonden de eerste Casas in de 50-er jaren in Nigeria, in Cuba in de 60-er jaren. Om de hoge sterfte van vrouwen in het kraambed te voorkomen.

De hoge sterfte van vrouwen in het kraambed was 20 jaar geleden ook de aanleiding om het CM in Matagalpa op te richten. In het departement Matagalpa was de sterfte 260 vrouwen op 100.000 levend geboren kinderen, met uitschieters in dorpen naar 725 en 844. Van Nederland ken ik de cijfers niet (Anouk van Raedelijn ken jij de Nederlandse cijfers?) In Canada was het 20 jaar geleden 10 op 100.000. Erg jammer dat er in de afgelopen jaren geen gegevens worden bijgehouden in het departement over de moedersterfte. Daarom kan niet worden ‘bewezen' dat de moedersterfte is gedaald noch of de CM daaraan hebben bijgedragen. Een kwestie van geld en prioriteiten van het Ministerie van Gezondheidszorg hier.

Enkele vrouwen startten het CM in Matagalpa dus in 1989. Jaarlijks verblijven er ongeveer 800 vrouwen, gedurende gemiddeld 11 dagen. Totaal zijn er al 15.000 geweest, sommigen meerdere keren. Het team bestaat inmiddels uit verschillende verpleegkundigen, chauffeurs, nachtwakers, administrateur, kokkinnen, om 7 dagen per week gedurende 24 uur de zorg te kunnen verlenen (de medewerkers zijn werkzaam in medisch, trainings- en ondersteunend team).

Het team is in de loop der jaren uitgebreid om ook trainingen en voorlichting aan vroedvrouwen en ‘leiders van dorpen' te geven in de wijde omtrek én om vrouwen te ‘monitoren' die in het CM zijn geweest (bijv. mbt hun voornemens voor geboorteplanning). Ook op andere gebieden vond professionalisering plaats: Er zijn afspraken met het ziekenhuis (een soort protocollering) over urgentiecriteria en dossierbeleid. En het team blijft zichzelf trainen, soms ondersteunen buitenlandse vrijwilligers (RM daar een beetje bij).

In dorpen rondom Matagalpa zijn er inmiddels ook Casas Maternas, echter minder geoutilleerd. Dus geregeld worden er ook weer vrouwen van daar naar het CM Matagalpa overgebracht, in een open vrachtwagentje of met een ambulance.

Financiële situatie van CM in Matagalpa

Met financiële steun van Spanje werd voor een symbolisch bedrag het ruime huis van het Cubaanse consulaat in Matagalpa gekocht. En er kwam steun uit de VS en Europese landen (stedenbanden, zoals die van Tilburg-Matagalpa). Nog steeds is het CM helemaal afhankelijk van buitenlandse steun, voor alle kosten: vaste lasten van het huis, personeelskosten, eten etc. En vooral afhankelijk van één grote donateur. Hoewel die donateur redelijk stabiel lijkt voor de toekomst, vind ik de situatie kwetsbaar. Bovendien is er vaak niet genoeg geld. Dan leggen de medewerkers zelf bijvoorbeeld geld bij elkaar om eten voor de vrouwen te kopen...

Mijn eerste reactie om steun te zoeken bij het Ministerie van gezondheidszorg, werd in het CM snel weerlegd: vaak is de relatie andersom en vraagt het ministerie middelen van het CM (bijvoorbeeld gebruik van een ambulance bij vaccinatieprogramma's); ook wil men autonoom blijven en geld van het ministerie betekent invloed op beleid en daardoor misschien ook afname van de huidige kwaliteit. Ik ken de situatie hier te slecht om dat te kunnen beoordelen. ‘Normaal gesproken' heeft het CM gegevens en informatie (vind ik) om te kunnen onderhandelen. Voorlopig is dit echtergeen optie.

Financiële middelen

Mooi zou het zijn als er andere Nicaraguaanse (?)bronnen kunnen worden aangeboord. Private sector? Ondernemers? (Ik denk daarbij aan ‘preventie overgewicht programma' in IJsselstein, waar de middenstand in natura bijdraagt aan de zorg die gemeente en zorgverleners opzetten.) Welk belang zouden ondernemers hier daarbij kunnen hebben? In welke vorm?

Andere mogelijkheden van particulier initiatief in dit straatarme land (met ook veel ‘puissant rijken')? Eigen inkomsten van het CM, in welke vorm en door wie te realiseren? (Het CM heeft een vergaderzaal die ze verhuurt en Bed en Breakfast ingericht; dat levert echter minder op dan gehoopt.) Of toch steun uit het buitenland? En hoe is die dan structureel te maken?

Dus aan alle lezers: denk mee, voor een financieel sterk Casa Materna in Matagalpa!

Ik hoop dat ik heel drukke dagen ga krijgen met al jullie reacties.

Verliefd

Dinsdagavond 17 januari, 19.30 uur. Ik zit buiten tussen de planten aan een grote eettafel in een hostal (hotelletje voor reizigers) in León, waar ik gisteren arriveerde. Vaak hebben hotels een binnenplaats, planten, makkelijke stoelen en natuurlijk de hangmat. Ook hier. Het is hier huiselijk. Veel jongeren (ook Nederlandse meiden) die maanden alleen op reis zijn en meestal in een ‘dorm' slapen, 6 à 8 mensen op een kamer, ieder een afsluitbare ‘box' voor de persoonlijke spullen. Een gemeenschappelijke keuken, met een plastic bak voor je eten. Het systeem van de Nijmeegse studentenflat. De gewoonte is (heb ik inmiddels begrepen) om overdag op pad te zijn en in de loop van de namiddag achter de laptop te kruipen; daarin lijk ik op ze. In de ‘dorm' volg ik hen niet, er zijn grenzen!

Het is hier warm, op dit tijdstip nog steeds. Toen ik vanochtend om 8.30 de deur uitliep voor een afspraak, zag ik op het thermometertje aan mijn rugzak dat het al 34 graden was. Ik heb ‘besloten' me er niets van aan te trekken, maar stiekem knijp ik hem wel voor de verzengende hitte in april waar León om bekend staat. Vooral de nachten blijven warm, vannacht heb ik bijvoorbeeld 2 ventilatoren om mijn bed aangehad en onder een lakentje geslapen.

Ik geniet van de stad, veel ouder dan Matagalpa, en dat zie je aan de huizen en de straten. Prachtige lemen huizen vaak okergeel geschilderd, balkons zoals in Andalusië, pannendaken met een oversteek (zoals bij ons de 30-er jaren huizen), mooi handgesneden donkerbruin houtwerk (ik sta regelmatig met mijn hoofd richting hemel/dak of oversteek), veel smeedijzer, aan balkons en deuren. Koloniale invloed, dat is duidelijk, tja, ik vind het prachtig. Ik neem me voor er een fotoserie van te maken, dat zal wel bij een voornemen blijven.

Ook merk ik dat het een universiteitsstad is met een lange strijdbare, progressieve studentenbeweging. Al in 1959 vielen hier slachtoffers in verzet tegen de Somoza dictatuur. Muurschilderingen (op veel plaatsen), laten dat zien. Een universiteit die kwaliteit heeft. Mensen uit Matagalpa, met enigszins middelen, komen hier naar toe en studeren niet in Matagalpa. Het is een stad van 100.000 inwoners. En toch, gisterenavond, toen ik naar ‘huis' liep, leek het op een (prachtig en stil) dorp. Overdag zie je auto's, maar ook paard en wagen (en riksja's).

In een paar dagen ben ik al verliefd geworden op deze stad (sorry, Tilburgers), met zijn prachtige kathedraal (er vloog een echte uil in rond, ik geloofde mijn ogen niet, geen kerkuil, wat wel?), met het graf van dé Nicaraguaanse dichter Ruben Darío (vandaag ook in zijn museum geweest; enkele mooie gedichten ga ik nog eens opzoeken: ‘Francesca' en ‘Azul'); ook met het lokale vervoer (vrachtwagentjes) naar het gedeelte geweest waar León ooit begon, met ruïnes van een kerk, door eruptie van vulkaan vernietigd. En, naar een museum met schilderkunst vanaf 1500 (Europees, uit de school van Rubens, een echte Ferdinand Bol; tekeningen van Picasso, zeefdrukken van van Dongen, Matisse, Chagall etc! Zelfs van de Mexicaanse schilder Diego Rivera hing er werk. Overigens niets van klimaatbeheersing op enkele zonneschermen na). Klapstuk is de grootste collectie (moderne) Centro-Amerikaanse schilderkunst van heel Midden-Amerika. En dat allemaal als particuliere verzameling! Waar zou die familie haar geld mee hebben verdiend? Ik mocht niets fotograferen, zó jammer. Misschien vind ik stukken van de collectie op hun site.

Ik werd erg geraakt door mijn bezoek aan het Museum van Mythes en Legendes. Niet zozeer vanwege dat onderwerp, maar omdat het gehuisvest is in de vroegere gevangenis, waar lang politieke gevangenen zijn opgesloten en gemarteld. Dmv muurschilderingen werd dat ook uitgebeeld.

Nu lijkt het alsof ik hier alleen maar de toerist uithang (ik benut de ‘vrije' uren). Ik ben in León omdat ik oriënterende gesprekken heb met enkele mensen. Zo sprak ik vanochtend Victor Manuel, directeur van een startende organisatie (hij heeft zijn sporen verdiend in werk ten behoeve van kinderen en jeugd bij een organisatie die haar kantoor in León helaas heeft opgeheven). Niet getreurd, dan zelf maar beginnen (of eigenlijk doorgaan) met een aantal oud-collega's. De organisatie werkt via een paar lijnen: spel-o-theken, kinderen naar school krijgen (in 2011 gelukt met bijna 600 kinderen die tot dan toe niet naar school gingen), opheffen van kinderarbeid en bevorderen van gezondheid. Dat alles via een systeem van enkele betaalde krachten, maar vooral het betrekken van mensen zelf, draagvlak, ‘promotores' in de buurten en dorpen zelf (zodat continuïteit is gegarandeerd). Vanochtend heeft Victor Manuel me het kantoor laten zien (dat werd geschilderd, wist hij los te peuteren via relaties, daardoor betaalt de jonge organisatie geen huur) en een persbericht (door zijn contacten met de pers is dat op alle lokale radiozenders uitgebreid uitgezonden). En een PPP van eerder werk. Een bevlogen man, die in enkele maanden al wat geld heeft ontvangen voor projecten. Maar, zoals jullie zullen begrijpen, een Nederlandse vrouw is oa erg welkom om meer relaties te leggen. Ik weet nog veel te weinig om te kunnen beoordelen of dit gaat lukken. Toch heb ik stiekem al wel besloten dat ik het en hem een kans geef, door te leren wat er is en wat er kan komen én tegelijkertijd of ik daar iets aan kan toevoegen. Open mind, zoals jullie inmiddels weten. Leuk ook om dat zo met hem te bespreken, gewoon ‘te beginnen' en zien of het, (we) samen kunnen werken en na verloop van tijd ‘evalueren' en bijstellen of ophouden.

Ik probeer me in te denken waarom hij zo bevlogen is. Misschien omdat hij zelf pas op zijn 19^e (!) in de middag naar de basisschool kon gaan (nadat hij al vanaf zijn 8^e zwaar werkte op het land), daarna in sneltreinvaart de middelbare school doorliep en met een beurs in de 80-er jaren (het positieve klimaat net na de overwinning van de sandinisten) in Moskou internationale betrekkingen studeerde (hij moest - 40 graden doorstaan, dat is heel erg voor een Leonees) en erna in Nicaragua nog even rechten er achteraan deed.

Ook bij dokter Rios geweest. Hij is directeur van een serie klinieken in León en andere plaatsen in noordwest Nicaragua. Door zijn manier van praten (over de onderneming en het openen van nieuwe markten) leek ik even weer gewoon in Nederland aan het werk. Hij is een beetje uit het praktische werk ‘aan de basis geraakt', is vooral aan het besturen. Wel vertelde hij dat ze programma's hebben voor ‘preventieve medicina' (lijkt tegenstrijdig, maar hij bedoelt daar geboorteplanning, hielprik etc mee). De andere thema's was hij ‘vergeten'. 'Oh, dat overkomt mij ook regelmatig, dat je dingen vergeet als ze niet actueel zijn', stelde ik hem gerust. En hij dacht dat ik wel wat in die preventieve teams zou kunnen doen. Ws ga ik nog een keer naar een bijeenkomst waar medici meer weten over programma's, promotores om te bespreken of ik iets kan doen.

Zijn kantoortje had ik graag willen filmen. Eén wand stond vol met bekers en medailles. Die hebben we aan het begin van het gesprek uitgebreid besproken. Marathons, wandeltochten, sportwedstrijden van medewerkers en andere bekenden; het is me niet duidelijk geworden of het hobby is of sponsoring. En alle overige wanden stonden vol met stapels dozen, twee meter hoog. En daartussen in zaten wij, bij beiden stroomde zweet langs het gezicht, het was er bloedheet en de airco stond pas net aan.

Al met al ben ik tevreden over de mogelijkheden in León, hoe ‘vaag'ook. Eind van de maand ga ik er weer heen. Ws ga ik per week afwisselend in Matagapa en León verblijven.

Ik vergeet te vertellen over de busreis er naar toe. In een superexpreso minibus met 15 zitplaatsen rijden we van Matagalpa naar León in precies twee uur. Eerst is er koffie te zien die moet drogen. Die was afgedekt omdat het rond Matagalpa regende. En daarna rijst (met honderden zilverreigers, een enkele grote denk ik te zien en vooral veel kleine of koereigers), kool, aardappelen, erg povere mais, tabak, suikerriet en zelfs een veldje katoen; wat koeien hier en daar. En dichter bij León, uitzicht op vulkanen.

Verder nog het vermelden waard, dat ik gisteren midden in het 200jarig bestaan van de universiteit viel. Een feest op het centrale plein (een zwoele zomeravond) voor de bewoners van León met het Nationaal orkest (klein, ik zag bijvoorbeeld geen cello's), met een erg enthousiaste, swingende en heupwiegende dirigent van een jaar of 70; werk van Nicaraguaanse componisten. Het Nationaal folkloristisch ballet danste weergaloos. Ik heb me kruipend naar voren gewerkt, met toestemming van de Nicaraguaanse toeschouwers (die dat trots op hún ballet stimuleerden) om enkele foto's te maken. Vanochtend, met Victor Manuel, kwamen we de hoogleraren tegen op weg naar de ‘honoris causa' ook vanwege het feest. Zoiets heb je in Nederland ook, geloof ik?

Nu, donderdag avond ben ik inmiddels weer terug in Matagalpa, een busreis van 4 uur deze keer met een bus die bij ieder ‘bômke' stopt. Voordeel dáárvan was dat ik onderweg enkele foto's kon maken.

Lieve familie, vrienden en collega's, in twee weken Nicaragua loop ik over van indrukken. Jullie hóeven het echt allemaal niet te lezen! Vaak ook ben ik triest als ik zie hoe arm dit land en deze mensen zijn; dat de hele straat vol is van verborgen werkeloosheid, handeltjes waar mensen nauwelijks iets mee verdienen; dat onderhoud van wat dan ook, gewoon niet lukt. Zonder dat ik zie of dit ooit anders wordt. Ben ik te somber?

Rose-Marie

Onverwacht op mijn pad

Van de week zat ik onverwacht ‘zo maar ineens' in een piepklein dorpje, Yucul, in een huisje van houten planken, waar 8 vrouwen op roze tuin stoelen op ons zaten te wachten. We, dat waren de chauffeur en adviseur van FUMDEC (stichting voor vrouw en economische (dorps)ontwikkeling). Na een uitgebreid gesprek op het kantoor met een collega van hen over 4 programmalijnen van FUMDEC (één ervan is microkrediet voor vrouwen op het platteland), namen ze me in een 4 wiel aangedreven auto (met airco, 'die zetten we lekker aan, op de motor heb ik alleen natuurlijke air') mee naar een dorpje op een klein uur afstand van Matagalpa. Eerst nog over geasfalteerde weg, dan met heel veel gaten (knappe chauffeur!), om na San Ramon over onverharde weg verder te gaan. De bergen in, wat een prachtig land, helaas te weinig aandacht ervoor want in gesprek tijdens de rit. En dat terwijl ik 's ochtends dacht alleen een kort kennismakingsgesprek te hebben met Marisol van FUMDEC.

We gingen dus op bezoek bij een aantal ‘socias' (vrouwen), leden die een gemeenschappelijke bank met 17 leden in Yucul samen beheren. De voorzitster van de bank nodigde me bij binnenkomst uit om erbij te komen zitten. ‘Mijn' mannen bleven buiten en het was blijkbaar aan mij om met de vrouwen in gesprek te gaan. OK, ook dat was onverwacht. Maar had ik me niet voorgenomen om alles wat in Nicaragua op mijn pad komt frank en vrij tegemoet te treden? Nou dan!

Ik vroeg naar hun grootste succes. Al snel nam één het woord: 'Een gewone bank stelt allerlei voorwaarden voor krediet waaraan we niet kunnen voldoen. Nu met onze eigen bank is dat anders. We hebben daardoor geld om zaad te kopen en als we oogsten betalen we het geleende geld terug. Het helpt ons en onze gezinnen om wat meer inkomsten te krijgen'. Ik richt mijn blik op een ander en vraag naar haar resultaat: 'Niet alleen dat we kunnen zaaien en oogsten is een succes, maar ook dat we ons georganiseerd hebben. We helpen elkaar ook bij andere problemen, bij ziekte of wat dan ook; we kunnen bij elkaar terecht'.

Het klinkt te mooi om waar te zijn, dus vis ik naar problemen. Nu begint de voorzitter: 'natuurlijk, als een oogst mislukt en een socia het krediet niet kan terugbetalen is er een probleem. Dan bespreken we dat met ons allen en meestal besluiten we dan dat er uitstel mogelijk is. En als er een probleem is waar we geen oplossing voor vinden, dan vallen we terug op onze begeleider van FUMDEC, die naar ons toekomt.'

En jullie mannen? Grote hilariteit! Een aantal is alleenstaand. De vrouwen met man vertellen dat hun mannen zien dat zij inkomsten voor het gezin genereren en dat de last niet meer alleen op de schouders van de mannen ligt, dus ondersteuning van hun mannen alom. En, dat de verhouding met hun mannen gelijkwaardiger is geworden, dat ze samen bespreken wat en hoeveel ze waar zullen zaaien.

De manier waarop de vrouwen zo open en zelfbewust op mijn vragen antwoorden, verrast me. Zó vanzelfsprekend; ze benoemen het zelf wel degelijk als hun ‘cambio', hoe niet alleen hun situatie maar ook hun positie en hun optreden (zoals nu) is veranderd. Waardoor dat komt? 'Het allerbelangrijkste is dat FUMDEC ons vertrouwen gaf', (eigenlijk gewoon de vrouwen vertrouwde op hun bruine ogen) 'vervolgens de trainingen die ze ons gaven: over ‘zelfwaardering, administratie, boekhouding' en daarmee zijn we aan de slag gegaan'.

Langzaamaan wordt het tijd voor een sapje en voor het bewonderen van de kinderen. Eerst de kleintjes aan de borst en vervolgens maken we een rondje langs allen: hoeveel kinderen, hoe oud, jongens of meisjes. Verschillende vrouwen hebben al enkele volwassen kinderen, die bijv. momenteel (een uur heen lopen en later weer terug) in de koffiepluk werken of in het buurland Costa Rica,of bij een andere (grote) boer. En een laatste jonge vrouw, blijkt naast haar landbouwactiviteiten (samen met moeder en broers) onderwijzeres te zijn in een dorpje ook op een uur lopen (5 dagen heen en weer!), alleenstaand moeder van 2 kleine kinderen. Je zou denken dat daarmee haar leven wel vol zit? Welnee! Ze gaat op zaterdag een rechtenstudie doen en afmaken. (Over voorbeelden van ambitieuze jongeren die op zaterdag of zondag studeren, zijn boekdelen vol te schrijven. Helaas lijk je voor een baan bij overheid(sinstanties) de correcte politieke connecties te moeten hebben. De werkeloosheid is hoog.)

Op de terugweg zijn de mannen benieuwd naar mijn commentaar: 'Erg onder de indruk, van wat de vrouwen hebben bereikt én hoe open en zelfbewust ze dat verwoorden aan een wildvreemde vrouw die daar binnenvalt'. Hulde aan FUMDEC!

Ik krijg van hen uitleg over het microkredietsysteem: FUMDEC leent een bedrag aan de gemeenschappelijk bank. De vrouwen vragen aan hun eigen bank krediet, 80% wordt uitgekeerd tegen 3 % rente, 20% wordt individueel apart gezet en gespaard (dat alles vastgelegd in een persoonlijk spaarbankboekje), bij de oogst wordt het krediet + 3 % rente weer aan de bank terugbetaald. 1% van de rente wordt gemeenschappelijk in de bank gezet (bedoeling is dat tzt de gemeenschappelijke bank voldoende kapitaal heeft en dan het geleende geld aan FUMDEC kan terugbetalen); bij aflossing van de kredieten wordt telkens 2 van de 3% aan FUMDEC betaald.

Nadat ik de mannen en hun collega op kantoor heb bedankt voor deze leerzame excursie, loop ik verdwaasd naar huis. Helemaal vol van deze ervaring (en zoals deze bank, zijn er inmiddels tientallen. Vrouwen horen van de het bestaan van een ander dorp en komen dan zelf bij FUMDEC erom vragen!) Ook gesprekken met de mannen onderweg over hun leven (de chauffeur blijkt op zaterdag landbouw en veeteelt te studeren, wordt ingenieur en wil ook graag boeren, doet hij nu ook al op een gepachte grond), moeten bezinken. En, daarbij moet ik ook grinniken om die relativerende Nicaraguaanse humor: De chauffeur grapt dat hij met zijn studie geen passend werk zal vinden en straks dan wel nog steeds chauffeur is, maar dan is hij in ieder geval ‘ingenieur-chauffeur'.

Het lukt mij (nog) niet om korte verhalen à la de Raedelijnnieuwsberichten, te schrijven. En dan heb ik nu nog heel veel weggelaten. Maar ach, het is weekend voor jullie, dus alle tijd! En als het je niet boeit: gewoon wegklikken!Of melden als het te uitgebreid is. Voorlopig is dit ook een soort dagboek voor mijzelf. Doei!

Liefs, Rose-Marie

"Alles wat anders is dan in Nederland"

dat antwoordde één van jullie op mijn vraag wat interessant zou zijn om aan jullie te schrijven. Als ik daaraan zou willen voldoen, zou ik de hele dag moeten schrijven. Toch was dat antwoord aanleiding om vandaag een fotoreportage te maken van mijn dagelijkse wandeling (van 20 minuten) van huis naar de stad. Ook trouwens voor mezelf, want nu kijk ik nog (net) met de ogen van een buitenstaander, binnenkort vind ik alles hier gewoon.

Ik woon aan de noordkant van de langgerekte stad. Een beetje hoger dan het centrum van Matagalpa, toch is het hier nog steeds ‘laag', de wijk heet Totolate abajo (laag). Op de kaart, klikkend op sateliet en erg inzoomend, heb ik een punaise geplaatst van het huis waar ik woon. Als ik de straat uit loop kijk ik op de bergen rond Matagalpa (foto) en ergens in de diepte op die foto, niet te zien, is het centrum. Al snel kom ik bij de ‘kleine brug' (foto), ook daar kijk je weer richting bergen waarmee Matagalpa is omgeven. Idyllisch plaatje van een stroompje, dichterbij zie je helaas veel afval. Ik neem de bocht naar rechts (foto) om dan op het voetbalveld uit te komen (foto),speciaal voor Thom en Roel!Zonder één grasspriet! Gisteren zag ik de aankomende nationale selectie (foto) en vanochtend om 7.30 uur (nog fris) werd er al een wedstrijdje gespeeld (foto).

Geluiden te over op mijn wandeling, heel veel motorherrie van bussen en vrachtwagens op de ‘rondweg' en zware claxons, want daar zijn Nicaraguanen niet zuinig mee. Toch ook vogelgeluiden erdoorheen en vogels. Ik begin ze wat te kennen en geef ze voor het gemak Nederlandse namen: de ekster (foto), helemaal zwart mooie roep, ik zie knalgele ‘koolmezen', een kleine zilverreiger (en/of een koereiger) veel ‘gieren' hoog in de lucht, een lichtblauw vogelpaartje (voor de KNNV-ers: Blue Grey Tanager) en... al verschillende keren een kolibri: rode snavel en staart (Rufous-tailed Hummingbird, hier algemeen).

Terug naar het voetbalveld dat ik passeer. Ik kijk dan uit op de ‘grote brug' waarmee ik de stad bereik (foto). Eerst nog even langs de fietsenmaker (foto), wielen eruit, geen probleem. Ondanks geaccidenteerd terrein, best veel fietsen van kinderen en jongeren (mannen). Fruit- en groenten stalletjes (foto) bij de brug, overal proberen mensen met hun handeltje inkomsten te genereren en te overleven. Ook trouwens met het opwaarderen van je mobiel (foto) via Claro of Movistar. Je struikelt over de winkels die opwaarderen, 10% van het bedrag betaal je aan de winkelier. Ik heb daarna zicht op de kathedraal (foto), en het centrale plein met kiosk, hartje centrum. En (Guus!) contact kan ook per fax (foto)! Heel vaak realiseer ik me hier hoe vanzelfsprekend goed alles in Nederland is georganiseerd. Kijk bijvoorbeeld alleen naar ‘het straatmeubilair'. Hier is het oppassen, want vaak zijn rioleringen niet afgedekt (foto).

Nog een laatste foto die bij sommigen misschien herinneringen oproept aan mijn huisje in Mexico: de huisjes tegen de helling gebouwd (foto).

Gisteren even gekeken naar de aanvaarding (is verkeerd woord voor de manier waarop!) van het presidentschap van Daniel Ortega. Vooral het commentaar van mijn huisgenoten op dit bombastische evenement was de moeite waard.

Volgende keer over mijn oriëntatie op vrijwilligerswerk. Teveel indrukken om daar al over te (kunnen) schrijven.

Geen idee of dit verhaal interessant is voor jullie?! Hartelijke groet, Rose-Marie

Geland in Matagalpa

Het is woensdag 4 januari rond 18 uur. Ik zit aan (plastic tuin)tafel in ‘mijn' kamer in Matagalpa. Ramen dicht vanwege de muggen, de voor deze streken gebruikelijke TL-buis aan, want het is hier sinds een half uur donker. Temperatuur 24 graden.

Een voorspoedige reis had ik, nadat ik werd uitgezwaaid door familie (alweer, want al die keren dat ik voor langere tijd vertrok, waren er familieleden present). Een lange (saaie) ruk naar Houston, waarin de punt van Groenland bij helder weer het enige spectaculaire was (zie foto). Lachwekkende taferelen op het vliegveld van Houston. Voor een overstap van 3 uur, ging alles, inclusief ikzelf weer door de scanner. Alles moest af en uit en weer een keer door de scan. Veel passagiers, alles uitpakkend en veel personeel, op afstand leek het op een drukke markt. Ik bedwong de neiging om een foto te maken. En dan, in Managua, ging alles, behalve ikzelf, eigenlijk voor de vorm een keer door het apparaat. De Nicaraguanen spelen het spel mee... Een lange rit per taxi door een donkere stad naar het hotel. Managua is uitgestrekt met 2 miljoen (!)inwoners en bijna alleen laagbouw. Managua had in 1972 een ernstige aardbeving, midden in de stad en heeft haar les geleerd.

Dinsdagochtend zag ik bij dag pas echt waar ik was. Ik heb in de buurt rondgewandeld, vooral op zoek naar herinneringen, met aanwijzingen van de taxichauffeur, de avond ervóór. ( Ik was er in 1977; 5 jaar na de aardbeving lagen er toen nog grote puinhopen. Het luxe Hotel Intercontinental stond er half ingezakt. Geld dat door het buitenland werd gedoneerd, was in de zak van dictator Somoza verdwenen. ) Op de plaats van het hotel staat nu een luxe winkelcentrum, het enige hoge gebouw dat ongeschonden bleef, dat van de Nicaragüaanse Centrale bank, is een regeringsgebouw geworden; de kathedraal staat weliswaar overeind, maar niet hersteld, dus onmogelijk om naar binnen te gaan. Nieuwe wijken zijn hier en daar verrezen.

Ik besluit diezelfde dag door te reizen naar Matagalpa, check uit aan de balie van het hotel, waar snel de pornosite wordt weg geklikt. Maar dan de bus (zie foto van bus), waarmee ik naar Matagalpa reisde, compleet met een plasmascherm! Een passagier geeft zijn dvd aan de chauffeur en we krijgen ‘het lijden van Christus' voorgeschoteld. De hele bus kijkt er gebiologeerd naar en blijft stoïcijns als er het lijden dramatische vormen aanneemt en ik al walg bij alleen het geluid van ontelbare zweepslagen. En tijdens dat alles toeren we door een droog landschap, de bergen in zicht, weinig landbouw, hier en daar een dorpje én ‘vuurwerk van Leo' ( zou hij het zelf maken?). De chauffeur en zijn kaartjesmaat hadden volgens mij echt goede voornemens gemaakt voor 2012. Ze kochten plastic afvalmandjes. Aan het begin van de rit werden die in het gangpad gezet, waar ze vooral in de weg stonden en omvergelopen werden. Het afval belandde onder de stoelen en aan het einde werden de mandjes weer opgestapeld. Goed geprobeerd.

Inmiddels ben ik al een dag op mijn stek, een kamer + badkamer, gebruik van keuken en eetkamer. Terug naar het studentenleven! Vanochtend een tijd met mijn ‘hospita', een gepensioneerde onderwijzeres en vroeger ‘sandinista' gepraat (voor de jongeren onder ons: de Sandinistische Bevrijdingsbeweging werd opgericht in 1966 en bevrijdde Nicaragua in 1979 van Somoza, waarna er nog lang tegen groepen, gesteund door de VS, is gevochten. De sandinisten (onder leiding van Daniel Ortega) hebben vanaf 1979 oa een alfabetiseringscampagne georganiseerd, onderwijs en gezondheidszorg voor iedereen gratis toegankelijk gemaakt. Er ontstond helaas interne strijd en onenigheid. In 1990 verloren zij de verkiezingen. Sinds 2006 is Daniel Ortega weer aan de macht, dat neemt hij vrij letterlijk. Met gemengde gevoelens bij de ‘oude'sandinisten.) In de paar gesprekken die ik in deze dagen had, met taxichauffeurs, mijn hospita of zomaar mensen in Matagalpa, valt overal het woord ‘oorlog'. Het is traumatisch geweest en tegelijkertijd, ook de moeite waard. Voor de één was de soevereiniteit van Nicaragua in het geding, voor een ander zijn de leefomstandigheden verbeterd, weer een ander noemt de sterkere positie van de vrouw. Vanochtend tijdens mijn verkenning van de stad (foto) zag ik indrukwekkende foto's van gevechten in Matagalpa, ruïnes, zandzakken in de straten. Ook hier is gevochten, zijn er mensen gewond geraakt, gedood of getraumatiseerd.

Op dit moment komt er een geluidswagen door de straat (die heb ik al veel gehoord inde afgelopen dagen). Deze keer wordt er om koffieplukkers gevraagd. Je kunt je melden om 5 uur in de ochtend, bij het benzine station. Matagalpa is dé koffiestreek van Nicaragua. Vanuit de bus zag ik veel koffie te drogen liggen (dat is de ‘droge opbrengst'; het wassen van de bonen noemt men de ‘natte opbrengst').

Veel indrukken van deze eerste dagen. En dan heb ik het nog niet eens over geuren, situaties en gewoontes die ik herken. Over de hartelijkheid van vriendelijke mensen die ik zomaar tegenkom. Of over de aanschaf van een ‘lokaal' mobiel, van een provider die (bijna) iedereen heeft. Die móet je dan ook nemen, om excessieve kosten te voorkomen. Teveel om te beschrijven, kortom, tijd om te stoppen...

Voor allen een goed, gezond en inspirerend 2012!

Hartelijke groet,

Rose-Marie

Bijna weg!

Beste familie, vrienden en collega's,

Nog ruim 2 weken en dan zit ik in het vliegtuig naar Nicaragua: op 2 januari vertrek ik. Velen van jullie hebben mijn voorbereidingen gevolgd en tellen met mij de weken af.

In deze dagen en weken oefen ik in 'loslaten'. Want veel doe ik voorlopig voor het laatst: gisteren een 'sentimental journey' in Tilburg. Vanochtend een fietstocht in een stralende winterzon naar Oostbroek voor mijn favoriete Karmijnappel. Aankomende week heb ik de laatste afspraken bij Raedelijn om de 22e daar de deur echt achter me dicht te trekken. Laatste telefoontjes en bezoeken zullen er zijn. Om dan mijn huis achter me te laten in de vroege ochtend van de 2e januari. En dan ben ik eindelijk weg, op weg naar Managua (hoofdstad van Nicaragua), waar ik in de vroege ochtend (Nederlandse tijd) van 3 januari aankom.

Ik weet nog niet wie en wat er in Nicaragua op me wacht. Dat is spannend, moeilijk en ook heerlijk: daar zien en ervaren wat er is. In 'het nu' leven en zien wat er op mijn pad komt. Onderdeel van 'het proces'.

Ik laat nog veel open, zelfs het schrijven in dit reisweblog. Geen idee of ik dat vaak ga doen, of er regelmaat in zit. Jullie merken het wel.

De rugzak staat bijna gepakt, zal nog wel weer herpakt worden want telkens trek ik weer van alles te voorschijn en komen er verrassingen bij (zie foto).

Heb je al gekeken naar de kaart? Daar zie je waar ik hoop te verblijven (in Matagalpa, zusterstad van Tilburg en León, zusterstad van Utrecht). Misschien ga ik tussen deze twee steden forenzen.

Rest mij nu om jullie allen mooie 'verlichte' Kerstdagen te wensen en een inspirerend 2012.

Liefs, Rose-Marie